Het referendum als democratisch instrument

Iets voor Almere? 

Waar gaat het over?

Op Politieke Markt van 5 juni hoorde de gemeenteraad van Almere meer over 'Het referendum als democratisch instrument'. 

Almere heeft geen referendum. Een referendum is een stemming onder inwoners over een (voor)genomen overheidsbesluit of politieke kwestie. In plaats van dat alleen gekozen politici beslissen, wordt de stem van de inwoners gevraagd. Er wordt gestemd in de smaken: 'ja' vóór het voorstel of 'nee' tégen het voorstel. Nederland heeft een rijke historie van lokale referenda. In 2024 zijn bijvoorbeeld referenda georganiseerd, onder andere over groenplannen (Amsterdam), parkeervisies (Haarlem) en een wel/niet vuurwerkverbod (Alkmaar). 

Waar gaat een refendum over? 
Een referendum gaat meestal over een concreet onderwerp, zoals: 

• Een gemeentelijk besluit (bijvoorbeeld over woningbouw of een nieuw stadshart 
• Een nationale wet (bijvoorbeeld een verdragswijziging) 
• Een beleidsvoornemen (zoals bezuinigingen of fusies) 

Referendum verordening 
De Gemeentewet geeft gemeenten de bevoegdheid de spelregels over referenda vast te leggen in een referendum verordening. Ongeveer 1 op de 3 gemeenten heeft een referendum verordening. Hierin hebben gemeenten de vrijheid om zelf keuzes te maken. Een referendumverordening beschrijft onder andere:  

• Over welke onderwerpen een referendum mag worden gehouden.
• Hoeveel handtekeningen nodig zijn voor een verzoek.
• Of het referendum raadgevend of bindend is. 

Gesprek Politieke Markt 5 juni 
De indieners zijn van mening dat het referendum als democratisch instrument van toegevoegde waarde is in Almere. Op 5 juni verkennen zij samen met de raad de voor- en nadelen en de verschillende keuzemogelijkheden. Er komen drie sprekers: Joop van Holstein, Koen van der Krieken en Marion Verbeek. Vervolgens wordt door de raad nagedacht: Zou een referendum wat zijn? Een vervolgstap kan zijn dat een referendum verordening voor Almere wordt opgesteld. 

Wie zijn de sprekers? 

• Joop van Holsteijn is lid van de Kiesraad en emeritus hoogleraar Politiek Gedrag en Onderzoeksmethoden aan de Universiteit Leiden. Dhr. Holsteijn heeft daarnaast ruime ervaring als lid van referendumcommissies.  
• Koen van der Krieken is gepromoveerd aan de Universiteit Tilburg op lokale referenda en de effectiviteit als democratisch instrument.  
• Marion Veerbeek is sinds 1996 werkzaam bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten en was betrokken bij het opstellen van de model referendum verordening van de VNG. Op dit moment is ze lid van vijf verschillende referendumcommissies in onder andere Delft, Leiden en Weesp. 

Waarom praat de raad hierover?

Tijdens eens bespreking krijgt de raad de gelegenheid samen met drie experts alle aspecten en overwegingen rondom lokale referenda te bespreken en vragen te stellen.

U vindt de stukken in onze documentwijzer:

https://documentwijzer.raadvanalmere.nl/app/instrument/25134